Lifestyle

สารคดีมีชีวิต…คนชายขอบ

เบื้องหลัง สารคดี คนชายขอบ : สุเทพ กฤษณาวารินทร์

website :: www.thaipbs.or.th/Live

facebook :: www.fb.com/thaipbsfan

ย้อนหลังทุกตอน :: www.thaipbs.or.th/KonChayKhob

สุเทพ กฤษณาวารินทร์ ช่างภาพระดับอินเตอร์ ขึ้นแท่นผู้ผลิตสารคดีคุณภาพ กับ สารคดี ชุด คนชายขอบ ออกอากาศทางสถานีโทรทัศน์ Thai PBS เดือนกันยายน 2563 คืนวันอาทิตย์ที่ 6, 13 และ 20 นำเสนอเรื่องราวชีวิตจริงของคนชายขอบในแง่มุมที่คนส่วนใหญ่ไม่เคยรู้

ยายดอมูไซ ในวัย 85 ปียังเป็นคงเป็นเพียงคนหนึ่งในสี่คนของหมู่บ้าน โลพูดอคู ในรัฐกะยาที่ยังสวมห่วงคออยู่ เธอมีห่วงที่คอ 26 วง และที่ขา 44×2 วง คนที่ยังสวมก็เป็นผู้หญิงสูงวัยในวัยกว่า 60 ปีขึ้นไป สำหรับคนในวัยสาวจะสวมใส่เฉพาะในงานประเพณีประจำปีหรือในการต้อนรับแขกที่สำคัญของชุมชน หรือเพื่อการค้าขาย โดยห่วงที่สวมใส่ก็เป็นห่วงที่ถอดได้และมีน้ำหนักเบา ทุกวันนี้ดอมูไซ ไม่สามารถทำงานได้ หรือไปร่วมงานพิธีอะไรของหมู่บ้าน ชีวิตเธอจึงวนเวียนอยู่รอบบ้านของเธอ วัฒนธรรมประเพณีการสวมใส่ห่วงคอทองเหลืองในที่สุดก็อาจจากไปพร้อมกับคนรุ่นของเธอ ติดตามเรื่องราวของพวกเธอ และชมสารคดีคุณภาพจาก เพลบลูดอท เรื่อง ห่วงคอวงสุดท้ายของกะยัน ได้ในวันอาทิตย์ที่ 13 กันยายน 2563 เวลา 21.10 น. ทางช่องไทยพีบีเอส #Panasonic #PanasonicThailand #Lumixthailand #Lumixfriend #LumixSse

กว่า 25 ปี บนถนนสายสารคดี  สุเทพ กฤษณาวารินทร์ เป็นที่รู้จักกันดีในฐานะช่างภาพมืออาชีพระดับอินเตอร์ การเดินทางไปยังสถานที่ต่างๆ นับครั้งไม่ถ้วน เพื่อบันทึกเหตุการณ์ วิถีชีวิตและเรื่องราวของผู้คน บอกเล่าผ่านภาพถ่ายอันทรงพลัง สะท้อนประเด็นปัญหาสังคมในแง่มุมต่างๆ ประสบการณ์ที่สั่งสม ความทรหด มุ่งมั่นตั้งใจ ทำให้การถ่ายภาพสารคดีเชิงลึก ซึ่งต้องใช้ระยะเวลายาวนานในการลงพื้นที่เพื่อหาข้อมูล ทำความเข้าใจสถานการณ์จริงอย่างลึกซึ้ง จนกลายมาเป็นภาพและเรื่องราวที่สมบูรณ์อันเป็นเอกลักษณ์ของเขาได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวาง ปรากฏอยู่ในงานแสดงนิทรรศการทั้งในและต่างประเทศ คว้ารางวัลระดับอินเตอร์ทั้งในเอเชียและยุโรป และมักถูกนำไปใช้เป็นข้อมูลอ้างอิงภาคสนามในแวดวงวิชาการ

ในปี 2561 สุเทพ พลิกผันบทบาทของตัวเอง ก้าวขึ้นสู่แท่นผู้กำกับสารคดีคุณภาพ ด้วยฝีมือการถ่ายภาพที่ไม่ธรรมดาและมุมมองจากประสบการณ์จริงที่สั่งสมจากการทำงานคลุกคลีกับคนชายขอบยาวนานต่อเนื่อง ซี่รี่ย์ คนชายขอบ สารคดีเกรดพรีเมี่ยม จึงได้ถือกำเนิดขึ้น อย่างเป็นทางการ

ซวนซืน กำลังทำลอบจับปลาที่ใต้ถุนบ้านของเขาในกำปงเคลียง ลอบที่เห็นนี้เป็นเพียงส่วนปลายที่ใช้เก็บปลาเท่านั้น ตัวลอบจริงๆจะทำด้วยไม้ปักเป็นหลัก และขึงด้วยตาข่ายยาวเป็นรูปลูกธนู มีความยาวตั้งแต่ไม่กี่สิบเมตร จนยาวนับกิโลเมตร ปัจจุบันเนื่องจากปลาที่ลดน้อยลงทั้งปริมาณและชนิดพันธ์ ทำให้กรมประมงกัมพูชามีข้อกำหนดต่อเครื่องมือหาปลาหลายชนิด อย่างลอบนี้จะมีความยาวได้ไม่เกิน 150 เมตร หากมากกว่านั้นต้องเสียภาษี ติดตามเรื่องราวของซวนซืน และชมสารคดีคุณภาพจาก เพลบลูดอท เรื่อง “โตนเลสาบ ในวันที่ปลาหายไป” ได้ในวันอาทิตย์ที่ 20 กันยายน 2563 เวลา 21.10 น. ทางช่องไทยพีบีเอส #Panasonic #PanasonicThailand #Lumixthailand #Lumixfriend #LumixSseries #LumixS #LumixS1 #LumixS1R #LumixS24-105mm #LumixSPro50mm #LumixSPro70-200mm #fullframe #mirrorlesscamera

ทำไมจึงเลือกผลิตสารคดีที่เกี่ยวกับ คนชายขอบ ?

“โลกนี้ยังมีชนเผ่าหรือกลุ่มคนอีกมากมายที่เราไม่รู้จัก หรือไม่เข้าใจพวกเขาอย่างลึกซึ้ง คนชายขอบในที่นี้ไม่จำเป็นต้องหมายถึงคนที่อยู่ชายแดน แต่หมายถึงคนที่ถูกละเลยสิทธิขั้นพื้นฐาน และไม่มีสิทธิ์ที่จะกำหนดทิศทางการพัฒนาท้องถิ่นของตนเองทั้งที่เป็นคนพื้นถิ่นมาแต่ดั้งเดิม”

ความท้าทายในการผลิตสารคดีชุดนี้ ?

“ความท้าทาย อยู่ตรงที่การทำสารคดีแบบนี้เป็นเรื่องใหม่ในประเทศไทย ที่ต้องการให้คุณภาพในการถ่ายทำขั้นสูงผสมผสานกับการเล่าเรื่องเชิงลึกที่มีคุณค่า และยังนำเสนอปัญหาที่คนในสังคมหรือรัฐมักจะละเลย เนื่องจากเป็นการนำเสนอชีวิตจริงของบุคคล ไม่สามารถกำกับได้เหมือนละคร ทีมงานจึงต้องใช้เวลาและความทุ่มเทมากกว่าสารคดีทั่วไป สุดท้ายพวกเราก็ยังไม่เคยมีใครทำสารคดีโทรทัศน์มาก่อน ทั้งทีมถือเป็นหน้าใหม่ การทำงานนี้จึงเหมือนการลองผิดลองถูก”

ความยากง่ายระหว่างการถ่ายภาพกับการกำกับสารคดี ?

“การถ่ายภาพนั้นง่ายกว่าและเราทำงานคนเดียว เราสามารถคิดอย่างไร ก็ถ่ายตามความคิดของตนเอง แต่การทำสารคดีนั้น ทำงานกันเป็นทีม ต้องมีความเข้าใจและการสื่อสารที่ดี ต้องมีการวางโครงเรื่อง กำกับภาพ ใส่เสียงต่างๆ และตัดต่อ ซึ่งซับซ้อนกว่ามาก แต่ก็แลกมาด้วยการเล่าเรื่องอย่างที่เราอยากให้เป็นได้”

Teaser คนชายขอบ Season #1

ท่ามกลางการเผชิญหน้ากับสภาวะการเปลี่ยนแปลงของกระแสโลกและผลกระทบจากการพัฒนาประเทศที่กำลังก้าวไปสู่ยุคใหม่ สัมผัสเรื่องราวในมุมเล็กๆ วิถีการดำเนินชีวิต เสน่ห์ของอารยธรรที่แตกต่าง ซึ่งกำลังถูกคุกคามจากความเจริญในโลกวัตถุ และนโยบายที่ให้ความสำคัญกับการแสวงหากำไรและผลประโยชน์เหนือคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน จากชีวิตจริงของคน 9 คน ที่มีวิถีชีวิตแตกต่างกัน อนาคตที่เดินไปคนละเส้นทางเปรียบเสมือนแนวทางการใช้ชีวิตของผู้คนที่เข้าสู่ยุคใหม่ในแต่ละแบบ ซึ่งมีผลต่อการกำหนดทิศทางการพัฒนาชุมชนในอนาคต

ในอดีตเรือที่ชาวมอแกนใช้จะเป็นเรือขุดที่ขุดจากไม้ทั้งต้นเท่านั้น ซึ่งในปัจจุบันเรือเหล่านี้ลดน้อยหายไปมาก เนื่องจากไม่สามารถหาไม้มาทำเรือได้อีกต่อไป เพราะอยู่ในเขตของอุทยานแห่งชาติ และผู้เฒ่าที่ขุดเรือเหล่านี้เป็นก็ล้มหายตายจากไปมาก แม้แต่ในพม่าเอง เรือขุดเหล่านี้ก็พบเห็นได้ไม่มากนัก เพราะเรือสมัยใหม่ที่ใช้เครื่องเข้ามาแทนที่การพาย เรือของชาวมอแกนจะมีสองแบบ แบบหนึ่งคือเรือบ้านที่มีใบไว้แล่นไปไกลๆตามเกาะแก่งต่างๆ และใช้เป็นที่หลับนอน คือเรือก่าบาง ส่วนเรือพายลำเล็กที่เห็นในรูปนี้คือเรือคาปัน ติดตามเรื่องราวของเทียม และชมสารคดีคุณภาพจาก เพลบลูดอท เรื่อง ลมหายใจสุดท้าย..มอแกน ได้ในวันอาทิตย์ที่ 6 กันยายน 2563 เวลา 21.10 น. ทางช่องไทยพีบีเอส #Panasonic #PanasonicThailand #Lumixthailand #Lumixfriend #LumixSseries #LumixS #LumixS1 #LumixS1R #LumixS24-105mm #LumixSPro50mm #LumixSP

ตอนที่ 1 มอแกน … ลมหายใจสุดท้าย

เรื่องราวของยิปซีทะเลที่เคลื่อนย้ายเร่ร่อนในทะเลอันดามัน หลังจากลาบูนหรือสึนามิซัดผ่าน ภาพความสำเร็จของภาครัฐในการส่งเสริมชาวมอแกน ให้ตั้งถิ่นฐานถาวรภายใต้กรอบการอนุรักษ์จัดการทรัพยากรธรรมชาติ และความสำเร็จของนโยบายส่งเสริมการท่องเที่ยวทั้งในไทยและเมียนมาปรากฏเด่นชัดผ่านปริมาณนักท่องเที่ยวและเม็ดเงินจำนวนมหาศาล แต่เรื่องราวที่เกิดขึ้นในชีวิตจริงของ เทียม ปุ๊กกี้ และ หม่ามุ๊ ตอกย้ำความจริงอีกด้านหนึ่งที่ยังไม่ปรากฏอยู่ในภาพดังกล่าว สถานะบุคคล สิทธิขั้นพื้นฐาน ความเป็นธรรม และศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ยังคงเป็นคำถามสะท้อนอยู่ในดวงตาคู่ใส คอยบั่นทอนจิตใจชาวมอแกนตราบทุกวันนี้

มะบก เป็นหนึ่งในสาวชาวกะยันที่ไม่เคยใส่ห่วงคอเมื่ออยู่ในพม่า แต่เมื่อเธอตัดสินใจที่จะมาทำงานในเมืองไทย เธอจึงต้องใส่เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวให้ซื้อของๆในร้านเธอ ปัจจุบันมีชาวกะยันที่สวมห่วงในประเทศไทยมากกว่าประเทศต้นกำเนิดอย่างในพม่าเสียอีก โดยกระจัดกระจายไปตามแหล่งท่องเที่ยวต่างๆทั่วประเทศ ติดตามเรื่องราวของพวกเธอ และชมสารคดีคุณภาพจาก เพลบลูดอท เรื่อง ห่วงคอวงสุดท้ายของกะยัน ได้ในวันอาทิตย์ที่ 13 กันยายน 2563 เวลา 21.10 น. ทางช่องไทยพีบีเอส #Panasonic #PanasonicThailand #Lumixthailand #Lumixfriend #LumixSseries #LumixS #LumixS1 #LumixS1R #LumixS24-105mm #LumixSPro50mm #LumixSPro70-200mm #fullframe #mirrorlesscamera

ตอนที่ 2 ห่วงคอวงสุดท้ายของกะยัน

เรื่องราวของชาวกะยัน หรือ กะเหรี่ยงคอยาว ที่คนไทยรู้จักกันดี นับตั้งแต่ชาวกะยัน ชนพื้นเมืองรัฐคะยาหลบลี้หนีภัยความขัดแย้ง จากการลุกขึ้นสู้ของกลุ่มกะเหรี่ยงแดงเพื่อเรียกร้องดินแดนคืนจากรัฐบาลทหารเมียนมา และนำไปสู่สงครามฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ ชาวกะยันอพยพหลบหนีเข้ามาพึ่งพิงอยู่ในศูนย์อพยพตามแนวตะเข็บชายแดนไทยเมียนมายาวนานกว่า 30 ปี ตั้งรกรากและกลายเป็นสัญลักษณ์ประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอนในเวลาต่อมา บ้างก็ได้รับการสนับสนุนจากภาครัฐให้เดินทางไปยังประเทศที่สาม บ้างก็คืนกลับสู่บ้านเกิด ห่วงคอวงสุดท้ายของกะยัน เล่าเรื่องหญิงสามคนในช่างอายุที่ต่างกัน มูเผ้า อันโทนีย่า และ นุช ที่ต้องเกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมสวมห่วงคอที่มีมาแต่โบราณ แต่ละคนก็มีวถีที่แตกต่างกันไป แต่สุดท้ายเราคนภายนอกมองพวกเขาอย่างไร

นกกระทุงฝูงหนึ่งกำลังลงหาอาหารยามเช้าในเพรกโทรล ซึ่งเป็นเขตอนุรักษ์นกที่สำคัญในโตนเลสาบ ที่นี่ยังสามารถพบเห็นนกน้ำที่อยู่ในภาวะคุกคาม หรือเสี่ยงต่อการสูญพันธ์หลายชนิด เช่น นกตระกรุม นกตะกราม นกอ้ายงั่ว ปัจจุบันหน่วยงานอนุรักษ์พยายามทำงานอย่างแข็งขัน เพื่อให้ชาวบ้านรอบๆมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น ขณะเดียวกันก็ทำให้ชาวบ้านเป็นส่วนหนึ่งของการอนุรักษ์นี้ ชมสารคดีคุณภาพจาก เพลบลูดอท เรื่อง “โตนเลสาบ ในวันที่ปลาหายไป” ได้ในวันอาทิตย์ที่ 20 กันยายน 2563 เวลา 21.10 น. ทางช่องไทยพีบีเอส #Panasonic #PanasonicThailand #Lumixthailand #Lumixfriend #LumixSseries #LumixS #LumixS1 #LumixS1R #LumixS24-105mm #LumixSPro50mm #LumixSPro70-200mm #fullframe #mirrorlesscamera

ตอนที่ 3 โตนเลสาบในวันที่ปลาหายไป

เรื่องราวของคนตัวเล็กๆ ที่อาศัยผูกพันอยู่กับสายน้ำและวิถีธรรมชาติในโตนเลสาบ ความเจริญ โครงการพัฒนาขนาดใหญ่เพื่อแสวงหาและใช้ประโยชน์จากแหล่งน้ำตามธรรมชาติ รวมถึงความพยายามในการควบคุมกระแสน้ำเพื่อใช้ในการผลิตกระแสไฟฟ้า การสร้างเขื่อนปิดกั้นการอพยพหากินของฝูงปลา ธุรกิจการทำประมงขนาดใหญ่ การขยายตัวของภาคธุรกิจท่องเที่ยว ส่งผลกระทบในวงกว้างต่อวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชุมชนในโตนเลสาบ ความมั่นคงในชีวิตของชุมชนพื้นเมืองที่พึ่งพิงสายน้ำและธรรมชาติ กำลังสั่นคลอนอย่างรุนแรง ชีวิตของ เยียดเจิน รวมทั้ง วิน หยาง จู และ ซวนซืน เป็นกุญแจสำคัญที่จะไขปริศนาของการหายไปของปลาในทะเลสาบน้ำจืดที่ใหญ่ที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โตนเลสาบ และสะท้อนความจริงที่สิ่งมีชิวิตในชุมชนริมโตนเลสาบ ประเทศกัมพูชาต้องเผชิญ พวกเขาจะหาทางออกในการปรับตัวหรือรับมือกับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นได้หรือไม่

ติดตามชม สารคดีชุด คนชายขอบ คืนวันอาทิตย์ที่ 6, 13 และ 20 กันยายน 2563

เวลา 21.10 – 22.00 น. Thai PBS หรือย้อนหลังทางช่องยูทูป Thai PBS

Leave a Reply